10-Year Street Photo

October 8, 2025

การถ่ายภาพสตรีทและทางเลือก

ภาพถ่ายสตรีท (street photography) เป็นการถ่ายภาพรูปแบบหนึ่งที่ถูกนำไปปรับใช้ในหลากหลายพื้นที่ทางศิลปะภาพถ่าย อาจเนื่องมาจากธรรมชาติของตัวมันเองที่ถูกเข้าถึงได้โดยง่ายดายจากคนมีกล้องอยู่ในมือ ไม่ว่าจะขนาดใหญ่โตแบบ large format ที่ครั้งหนึ่ง ยูจีน อาเช่ (Eugène Atget) เคยลากออกไปถ่ายภาพสตรีทในกรุงปารีสตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 19 หรือจะเล็กเท่ากล้องมือถือที่ไม่ว่าจะคนกลุ่มใดของสังคมก็สามารถหยิบขึ้นมาบันทึกเหตุการณ์ในชีวิตประจำวันได้ ด้วยปัจจัยเหล่านี้การถ่ายภาพสตรีทจึงเป็นหนึ่งในศิลปะภาพถ่ายที่แทรกซึม และเป็นเครื่องมือสำคัญให้กับศิลปินและผู้คนมากมายตลอดช่วงเวลาของประวัติศาสตร์การถ่ายภาพ

ความเป็นไปทางด้านทัศนศิลป์และกระบวนการของตัวมันเองถูกเปลี่ยนรูปร่างมาโดยตลอด จากการถ่ายภาพตามที่สาธารณะในรูปแบบการบันทึกชีวิตประจำวันที่เรียบง่าย การกำหนดองค์ประกอบทางเรขาคณิต และจับจังหวะในเสี้ยววินาที (decisive moment) การซ่อนตัวตนของช่างภาพไม่ให้ผู้ถูกถ่ายภาพรู้ตัว, การเข้าไปจู่โจมถ่ายภาพด้วยแฟลช เช่น บรูซ กิลเดน (Bruce Gilden) หรือ มาร์ค โคเฮน (Mark Cohen)

ขยายขอบเขตไปจนถึงศิลปะภาพถ่ายร่วมสมัยที่พยายามนำเสนอภาพถ่ายสตรีทที่ออกจากกฎ เพิ่ม-ลด หรือปรับแต่งนิยามดั้งเดิม แต่ยังคงไว้ซึ่ง ‘กลิ่น’ ของปรากฏการณ์ที่เกี่ยวข้องกับผู้คนในสังคม เช่นงานของ เพล แคส (Pelle Cass) ที่ตัดต่อภาพผู้คนให้มาอยู่ในเฟรมเดียวกันได้อย่างน่าทึ่ง หรือ ฮัลลีย์ มอร์ริส-คาฟิเอโร (Haley Morris-Cafiero) ในงานที่ตั้งกล้องแอบถ่ายคนที่มาวิจารณ์รูปลักษณ์ของเธอ และอาจรวมไปถึงงานอย่าง ไมเคิล วูล์ฟ (Michael Wolf) หรือ ดั๊ก ริคาร์ด (Doug Rickard) ที่ใช้ Google Street View บันทึกภาพตามที่สาธารณะโดยเปลี่ยนกระบวนการออกไปจากการที่ต้องถ่ายภาพเอง กลับเป็นผู้เลือกและนิยามความเป็นศิลปะให้กับสิ่งที่ถูกสร้างมาก่อนแล้ว ซึ่งเป็นรูปแบบเดียวกับ readymades ที่ มาร์แซล ดูชองป์ (Marcel Duchamp) ปูทางไว้ให้เมื่อต้นศตวรรษที่ 20

ปกติแล้วภาพถ่ายสตรีทจะมีธรรมชาติของการสำรวจแบบไม่จำเพาะเจาะจง ไม่ได้มีการจัดเตรียมทั้งตัวผู้ถ่ายภาพและสิ่งที่ถูกถ่ายภาพ มีการวางแผนคร่าว ๆ แต่ไม่ได้กำหนดรูปแบบหรือเนื้อหาตายตัวซึ่งต่างจากการสร้างภาพถ่ายสารคดี (documentary photography) หรือภาพถ่ายเชิงความคิด (conceptual photography) ที่บางครั้งต้องมีการออกแบบผลลัพธ์อย่างเข้มงวดเพื่อให้ได้ตามแนวคิดที่ตั้งเอาไว้แต่เริ่มแรก การถ่ายภาพสตรีทจึงมีการ มองเห็น—คิด—ผลิต จนได้ผลลัพธ์ในขณะนั้น (improvisation) อันเป็นจุดวิกฤติในการทำงานภาพถ่ายสตรีท (ลองจินตนาการภาพการกระโดดข้ามแอ่งน้ำของ อ็องรี การ์ตีเย-แบรซง) ซึ่งการเกิดขึ้นของเรื่องราวจึงมักจบลงในภาพเดียวไม่ได้ต่อเนื่องกันไป การทำภาพสตรีทที่เป็นชุด (photo series) จึงเหมือนภาพเดี่ยวที่ถูกจับเอามาประกอบกันภายหลังเป็นส่วนใหญ่

การใช้วิธีการของงานถ่ายภาพเชิงความคิด จึงเป็นวิธีที่ทำให้งานภาพสตรีทขยับขยายเขตออกไปได้โดยยังอาจยึดโยงเข้ากับกรรมวิธีแบบดั้งเดิมได้โดยการวางแนวคิดตั้งแต่เริ่มทำงาน เช่น การกำหนดขอบเขตบางอย่างไว้ก่อนที่อาจพูดถึงเรื่องราวปัจจุบันผูกโยงเข้ากับองค์ความรู้ในอดีต อาทิ งานของ รัฐนันท์ รุ่งพิทยาธร (Rattanun Rungpittaryaton) ในชุด Nepal in Mystic Layers ที่ใช้แฟลชในการถ่ายภาพผู้คนในประเทศเนปาล การเปรียบเทียบ ดวงตาแห่งพุทธะ—แสงแฟลช และการมองทะลุผ่านชั้นของความวุ่นวายจนได้เห็นความจริงที่ซ่อนอยู่ของผู้คนเหล่านั้น ซึ่งในที่นี้อาจสื่อถึงความจริง (การค้นพบภายใน) ที่ซ่อนอยู่ของตัวศิลปินเองด้วย

กำแพงแสน (Kamphaeng Saen) ของ นรเทพ นฤทุม (Norathep Naritoom) คืองานที่ย้อนกลับไปมองพื้นที่ที่ตัวเองเคยอาศัยด้วยสายตาของคนนอกและในเวลาเดียวกันด้วยสายตาของคนพื้นถิ่น การเกิดขึ้นของความย้อนแย้งในตัวศิลปินที่อาจพบเจอบ่อยเมื่อไม่ได้อาศัยอยู่ที่บ้านเกิดอย่างต่อเนื่อง จนได้สร้างงานที่เหมือนกำลังโอบรับความรู้สึกผิด (guilty) การตระหนักรู้ (realization) และการปล่อยว่าง (detachment) ที่ผนึกเข้ากับชิ้นงานปัจจุบัน และการเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างการทำงานชิ้นต่อ ๆ ไป

เหมือนอีกด้านหนึ่งของงานชุดกำแพงแสน, เนติ นามวงศ์ (Nati Namvong) พาตัวเองไปยังสถานที่ที่ห่างไกลจากบ้านเกิดอย่างบรัสเซลส์ประเทศเบลเยียม กับงานชื่อ PORTAL BXL งานมีความเป็นสตรีทสมัยใหม่ หากศิลปินก็กำลังรวบรวมความคิดยิบย่อยจากสิ่งที่กระจัดกระจายอยู่ตรงหน้า เช่น การสะท้อนสิ่งหนึ่งจากกระจกหรือสะท้อนวัตถุที่คล้ายกัน รอยปริแตกที่เผยให้เห็นแสงและภาพนกที่บินในกระจกเงา เป็นตัวอย่างการนำเสนอภาพสตรีทที่ต่างความเข้มข้นกันมาเล่าเรื่อง ๆ หนึ่ง ผิดจากกรรมวิธีแบบเดิมที่ต้องสำเร็จในภาพเดียว การนำพาภาพทั้งชุดในการตอบคำถามหนึ่งอาจไม่ได้ตอบคำถามแรกเริ่มซะทีเดียว แต่กำลังตั้งคำถามชุดใหม่ในแต่ละห้วงของชุดภาพย่อยเหล่านั้นต่อตัวผู้ชมเองหรือกระทั่งตัวศิลปิน

แมวจร (Domestic Shorthair) ของ พิภู หวังภัทรกุล (Piphoo Wangpatarakul) คืองานภาพถ่ายชุดแรกของเขาที่นำเสนออย่างเรียบง่ายในเรื่องของแมวตามที่สาธารณะด้วยภาพขาวดำ และใช้การเรียงลำดับของภาพ (photo sequencing) ในการเชื่อมโยงและเล่าเรื่องที่ต่างออกไปจากงานภาพเดี่ยว เช่น การต่อกันของภาพที่ไม่ต้องนำมาต่อกันจริง ๆ อย่างภาพของแมวครึ่งตัวแรกและครึ่งตัวหลังในอีกภาพหนึ่งซึ่งอยู่คนละหน้าของหนังสือ หรือภาพแมวกำลังจ้องจักรยานและภาพของหน้าแมวในระยะไกล้ในภาพต่อมาอันเป็นกระบวนหนึ่งในการสร้างงานภาพชุดที่กระตุ้นให้ผู้ชมเกิดความคิดในการไล่ดูภาพของงานทั้งชุดด้วยชุดความคิดของผู้ขมเองโดยการบอกใบ้ (hint) โดยศิลปิน

งานสตรีทยังสามารถประยุกต์ใช้ในบริบทที่ต่างออกไปเช่นในงานแต่งงาน "A Childhood Dream… Come True in a Day” ที่ ปธานิน ตันติการุณย์ (Phatanin Tantikarun) ใช้เป็น เครื่องมือในการบันทึกในรูปแบบการถ่ายภาพแบบรวดเร็ว (snapshot) และผู้ถูกถ่ายภาพไม่รู้ตัว (candid) อันเป็นกรรมวิธีหลักของการถ่ายภาพสตรีทที่ใช้กันมาอย่างแพร่หลาย การโยกย้ายพื้นที่จากที่สาธารณะมาอยู่ในสถานที่ปิด ซึ่งดูจะขัดกับความเป็นมาของการถ่ายภาพสตรีท แต่การหยิบยืมรูปลักษณ์ที่สัมผัสได้จาง ๆ มันคือช่องทางหนึ่งที่เปิดบทสนทนาถึงความเป็นไปได้ในนิยามของภาพถ่ายสตรีทที่ถูกยึดครองมายาวนานและไม่ค่อยยืดหยุ่นนัก

ความน่าตื่นตาตื่นใจของการถ่ายภาพสตรีททั้งเรื่องประสบการณ์การสร้างงานและผลลัพธ์ในทางทัศนศิลป์ที่ดึงดูดความชื่นชอบของผู้คนจำนวนมาก ทำให้ศิลปินหลายต่อหลายคนหลงสเน่ห์การถ่ายภาพแขนงนี้และผลิตซ้ำกันอย่างมากมาย ซึ่งมันอาจฉุดความเป็นไปได้ของงานใด ๆ ที่สามารถพัฒนาไปสู่การนำเสนอในบริบทอื่นให้ช้าลงหรืออาจถึงขั้นสาบสูญ

การสร้างงานภาพถ่ายชิ้นหนึ่งอย่างต่อเนื่องจนเรียกได้ว่าโครงการภาพถ่าย (photographic project) เป็นเหมือนการเข้าไปสู่ถนนสายที่ยากลำบาก ที่ไม่มีความแน่นอนว่าจะบรรลุเป้าหมายหรือไม่ แต่เมื่อข้ามพ้นเส้นเขตแดนไปแล้ว มันคือการได้ ‘เลือก’ ที่จะทำและกล้าที่จะถูกเพิกเฉย ซึ่งไม่ว่าผลลัพธ์จะเป็น เช่นไร การเริ่มต้นลงมือทำอะไรที่ต่างออกไปคือการกำหนดรูปแบบการทำงานชั่วชีวิตของศิลปิน มันคือการค้นพบหนทางที่ไม่ต่างจากการมองผ่านดวงตาแห่งพุทธะที่มองเห็นสิ่งเดิม ๆ ไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป

Street Photography and Choices

Street photography is a form of image-making that has been adapted across various domains of photographic art. Maybe it is due to its inherently accessible nature—anyone with a camera, whether a large-format setup like Eugène Atget once dragged through the streets of Paris in the late 19th century, or a smartphone that anyone can use to document their daily life. These factors make street photography one of the most widespread forms of photographic art—a vital tool for both artists and the public throughout the history of photography.

Visually and procedurally, street photography has constantly evolved. It began with simple public documentation of daily life, moved into geometry composition and the decisive moment, photographers trying to be unnoticed by their subjects, and then came more aggressive, flash-heavy approaches seen in the work of Bruce Gilden or Mark Cohen.

The boundaries of street photography have continued to expand into contemporary art practices that reinterpret its rules and redefine its classical characteristics—yet maintain the scent of public human life. Artists like Pelle Cass, who composites multiple moments into one surreal frame by photoshop retouching, or Haley Morris-Cafiero, who sets up hidden cameras to capture people’s reactions to her appearance. Others, like Michael Wolf and Doug Rickard, use Google Street View to reframe existing images of public spaces—selecting and defining art in a way that echoes Marcel Duchamp’s readymades from the early 20th century.

By nature, street photography tends to be spontaneous and unpremeditated. The photographer and the subject are both unposed. There may be rough plans, but not a fixed narrative—unlike documentary or conceptual photography, where outcomes are often strictly designed to fulfill an initial concept. Street photography operates within a framework of seeing–thinking–creating in the moment—an improvisational process. (Imagine Henri Cartier-Bresson capturing the man leaping over a puddle—an iconic decisive moment.) Thus, a story often resolves itself in a single image, making photo series in this genre feel more like standalone moments later curated into a sequence.

Conceptual photography offers a way to extend street photography’s reach—by using predetermined ideas while still embracing traditional practices. For instance, Rattanun Rungpittaryaton’s Nepal in Mystic Layers series uses flash to photograph people in Nepal, drawing comparisons between the Buddha’s eye, the splashing flash, and the act of seeing through chaos to inner truths—both of the subjects and perhaps of the artist himself.

Kamphaeng Saen by Norathep Naritoom is a project that reflects on the artist’s hometown from the dual perspective of insider and outsider—expressing contradictions often felt by those who return to places they no longer inhabit. The work becomes a combination of guilt, realization, and detachment—integrated into current works and informing the evolving structure of future projects.

Like another part of Naritoom’s Kamphaeng series, Nati Namvong travels far from home to Brussels, Belgium, for his new work, PORTAL BXL. At first glance, it resembles modern street photography, but Nati also gathers subtle ideas from the many scattered elements he observes—such as reflections in mirrors, light shining through cracks, or birds appearing to fly within a mirror. These become ways for him to use street scenes—some intense, some understated—to tell a single story. This approach differs from traditional methods where a single image had to convey everything. Presenting a series of images to answer one question may not resolve the artist’s original curiosity; instead, it may raise new questions within each smaller set of images—for both the viewer and even the artist himself.

Domestic Shorthair by Piphoo Wangpatarakul is his first photo series—featuring public cats in black and white. The project uses photo sequencing to tell a story distinct from single-frame narratives. For instance, two separate images of a cat’s front and back on different pages imply continuity without literal juxtaposition in the same image. Or a sequence where a cat staring at a bicycle is followed by a close-up of its face—this subtle narrative technique hints at a broader storyline, prompting viewers to interpret the series through their own thought process, hinted by the artist.

Street photography also adapts itself to different contexts, as seen in A Childhood Dream… Come True in a Day by Phatanin Tantikarun—a wedding photography project that applies snapshots and candid techniques rooted in street photography. Shifting from public to private space may seem contrasting with street photography’s origins, but borrowing its visual language opens up dialogue about the boundaries of the genre, long held rigid and resistant to change.

The captivating nature of street photography—both in the experience of creating the work and in its visual outcomes—has drawn widespread popularity, leading many artists to fall under its spell and reproduce its forms extensively. However, this enchantment may, in turn, hinder the potential for such works to evolve into other contexts, slowing their development or even causing certain possibilities to vanish entirely.

Creating a photographic project—something sustained and developed over time—is like journeying on a challenging road with no guarantee of arrival. Yet once one crosses that border, it becomes a conscious choice—an act of bravery in the face of potential neglect. Whatever the outcome, doing something different sets the tone for an artist’s lifetime practice. It is a discovery, a path like seeing through the eyes of the Buddha—where the familiar is never seen the same way again.